هلال دانشگاه (کانون دانشجویی هلال احمر دانشگاه آزاد بجنورد)

۱۰ اردیبهشت جشن چهلم نوروز؛ روزملی خلیج همیشه فارس

سالروز خلیج همیشه فارس گرامی باد

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این نماد پارسی به ادامه مطلب رجوع کنید

خلیج فارس نام پیش‌رفتگی آب دریای عمان است که بین جنوب ایران و شبه‌جزیره‌ی عربستان جای دارد. این خلیج 990 کیلومتر درازا و در پهن‌ترین جای خود، نزدیک 340 کیلومتر پهنا دارد که در تنگه‌ی هرمز به کم‌تر از 55 کیلومتر کاهش می‌یابد. میانگین ژرفای آن 35 متر است و ژرفای 90 تا 100 متر در جاهایی از آن وجود دارد. یونانی‌ها این خلیج را پرسیکوس می‌نامیدند و عرب‌ها از گذشته‌های دور آن را با نام بحرالفارس می‌شناختند. امروزه خلیج فارس به خاطر سرچشمه‌های نفت جهان، که در پیرامون آن یا در بستر آن جای دارند، اهمیت پیدا کرده است.

نام‌گذاری خلیج فارس

کهن‌ترین نام خلیج فارس، که در کتیبه‌های آشوری آمده است، نارمرتو (Nar-Merratu) به معنای دریای تلخ است که به شوری بسیار زیاد آب این دریا اشاره دارد. در تنگه‌ی هرمز کتیبه‌ای از داریوش اول (داریوش بزرگ) به دست آمده است که در آن به زبان پارسی باستان چنین مفهومی نوشته شده است:"دریایی که از پارس می‌رود." این خلیج را از زمان ساسانیان دریای پارس می‌گفتند. فلاویوس آریانوس، تاریخ‌نگار یونانی که در سده‌ی دوم پس از میلاد زندگی می‌کرده است، در آثار خود از این خلیج با نام پرسیکوس (persikon Karitas) یاد کرده که به معنای خلیج پارس است. استرابن، جغرافی‌دان یونانی، که در سده‌ی اول پس از میلاد می‌زیست، همین نام را به کار برده است. در کتاب‌های لاتین سده‌های میانه(قرون وسطی)، نام پرسیکوس سینوس (persicus sinus) یا پرسیکوم ماره (persicus mare) به کار رفته است. در دیگر زبان‌ها زنده‌ی دنیا نیز واژه‌ی پرسیکوس با دگرگونی اندک به کار رفته است.

دانشمندان مسلمان، چه عرب‌تبار و چه ایرانی‌تبار، در همه‌ی کتاب‌های جغرافیایی و تاریخی، از خلیج فارس با نام بحرفارس، البحرالفارسی یا خلیج‌فارس یاد کرده‌اند. مسعودی، تاریخ‌نگار و جغرافی‌دان عرب که در سده‌ی چهارم هجری می‌زیسته و طی سفری از بغداد به خلیج ‌فارس و سپس کرمان، ورارود(ماوراءالنهر) و چین رفته است، می‌گوید که: "دریای عمان دنباله‌ی بحر فارس است". اصطخری، جغرافی‌دان ایرانی سده‌ی چهارم هجری و ابن‌حوقل بغدادی نیز چنین نظری داشته‌اند و در آثار خود همواره ا ز " بحرفارس" یاد کرده‌‌اند. از دیگر دانشمندان و پژوهشگران مسلمان، که در آثار خود به نام خلیج فارس اشاره کرده‌اند، برپایه‌ی پژوهش محمد جواد شکور، می‌توان نمونه‌های زیر را نام برد :

• ابن‌فقیه در کتاب البلدان (تالیف 279 قمری )؛ با نام بحر فارس

• ابن‌رسته در کتاب الاعلام النفیسه(تالیف 290 قمری)؛ خلیج الفارسی

• ابن‌خردادبه در کتاب المسالک و الممالک(سده‌ی سوم هجری)؛ بحر فارس

• سهراب در کتاب عجایب‌الاقالیم‌السبعه(سده‌ی سوم هجری)؛ بحر فارس

• بزرگ‌بن‌شهریار در کتاب عجایب الهند(تالیف 342 قمری)؛ بحر فارس

• اصطخری در کتاب المسالک الممالک و در کتاب الاقالیم(سده‌ی چهارم هجری)؛ بحر فارس

• ابن‌مطهر در کتاب البدء و التاریخ(تالیف 355 قمری)؛ خلیج الفارس

• ابن‌حوقل در کتاب صوره‌الارض(تالیف 367 قمری)؛ بحر فارس

• مسعودی در کتاب مروج‌الذهب و در کتاب التنبیه و الاشراف(سده‌ی چهارم هجری)؛ بحر فارس

• ابوریحان بیرونی(درگذشته به 440 قمری) در کتاب التفهیم ،خلیج پارس و دریای پارس؛ در کتاب قانون مسعودی، دریای فارس و در کتاب تحدید نهایات الامانی، بحر فارس

• نویسنده‌ی ناشناخته‌ در حدود العالم من المشرق الی المغرب(تالیف 372 قمری)؛ خلیج فارس و دریای پارس

• مقدسی در کتاب احسن‌التقاسیم فی معرفه ‌ال ا قالیم(تالیف 375 قمری)؛ بحر فارس

• محمد‌بن‌نجیب در کتاب جهان‌نامه(سده‌ی چهارم هجری)؛ بحر پارس

• ابن‌بلخی در کتاب فارسنامه(تالیف 500 قمری)؛ بحر فارس

• طاهر مروزی در کتاب طبایع‌الحیوان(تالیف 514 قمری)؛ الخلیج‌الفارس

• شریف ادریسی در کتاب نزهه‌المشتاق(سده‌ی ششم هجری)؛ بحر فارس

• یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان(سده‌ی ششم هجری)؛ بحر فارس

• زکریای قزوینی در کتاب آثار البلاد(سده‌ی ششم هجری)؛ بحر فارس

• انصاری‌الدمشقی در کتاب نخبه‌الدهر(سده‌ی هشتم هجری)؛ بحر فارس

• ابوالفداء در کتاب تقویم البلدان(سده‌ی هشتم هجری)؛ بحر فارس

• شهاب‌الدین احمد نویری در کتاب نهایه‌الادب(سده‌ی هشتم هجری)؛ خلیج فارس

• حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهه‌القلوب(سده‌ی هشتم هجری)؛ بحر فارس

• ابوحفض‌ابن‌الوردی در کتاب خریده العجایب(سده‌ی هشتم هجری)؛ بحر فارس

• ابن‌بطوطه در کتاب رحله(سده‌ی هشتم هجری)؛ بحر فارس

• قلقشندی در کتاب صبح‌الاعشی(سده‌ی نهم هجری)؛ بحر فارس

• حاجی‌خلیفه در کتاب جهان‌نما(سده‌ی یازدهم هجری )

• شمس‌الدین محمد سامی در کتاب قاموس الاعلام(سده‌ی سیزدهم هجری)؛ خلیج بصره

• البستانی در دایره‌المعارف البستانی(سده‌ی نوزدهم میلادی)؛ الخلیج العجمی

پیشینه‌ی دریانوردی

پیشینه‌ی دریانوردی در خلیج فارس به گذشته‌های بسیار دور، دست‌کم دو هزار سال پیش از میلاد، می ‌ رسد. مردمان تمدن‌های سومر، آکاد، عیلام، همواره بین میان‌رودان(بین‌النهرین) و موهنجودارو در دره‌ی سند، از این راه دریایی در رفت و آمد بودند. کاوش‌ها و پژوهش‌های چند دهه‌ی کنونی نشان داده است که فینیقی‌ها، مردمانی آریایی‌نژاد که در سرزمین‌های ساحلی دریای مدیترانه(لبنان، بخش‌هایی از سوریه و فلسطین) زندگی می‌کردند، نخست در جزیره‌ها و سرزمین‌های پیرامون خلیج فارس زندگی و دریانوردی می‌کردند. پس از روی کار آمدن هخامنشیان در ایران، داریوش اول برای کشف سرزمین‌های تازه از دریانوردانی برجسته‌ی ایرانی، فینیقی و ساتراب‌های یونانی‌نشین امپراتوری پارس خواست که برای شناخت بیش‌تر آسیا و دیگر سرزمین‌ها به دریانوردی بپردازند. به نظر می‌رسد در زمان همین پادشاه بود که شناخت

موقعیت جغرافیایی	جنوب غربی آسیا، منطقه خاورمیانه
نوع(اقیانوس‌شناسی)		خلیج
مساحت		۲۵۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع
منطقه		اقیانوس هند
سرچشمه نخستین		دریای عمان
ژرفای بیشینه		۹۰ متر
ژرفای میانگین		۵۰ متر
درازای بیشینه		۹۸۹ کیلومتر
کشورهای ساحلی		ایران عمان امارات متحده عربی عربستان قطر بحرین کویت عراق
منابع مهم		منابع سرشار نفت و گاز
رودخانه های مهم		اروند رود
مناقشات بین المللی		این قسمت از دریاها عموما خلیج فارس نام دارد.